Słownik pojęć finansowych

zakładka w przygotowaniu

Agencja ratingowa - wyspecjalizowana firma, nadająca za opłatą rating podmiotom podlegającym ocenie. Zleceniodawcami dla agencji ratingowych mogą być: podmiot podlegający ocenie lub też inne podmioty w tym potencjalni inwestorzy. Agencje ratingowe powstały na początku XX wieku w USA. Obecnie najbardziej znanymi agencjami ratingowymi są firmy amerykańskie: Moody's, Standard and Poor's, Duffife Pelps - specjalizująca się w ocenie rynku południowoamerykańskiego, Fitch Investors Service - dokonująca głównie ocen banków oraz brytyjska IBCA - dawniej oceniająca tylko banki, a obecnie także inne podmioty.

Akcja - papier wartościowy stwierdzający udział akcjonariusza w majątku spółki akcyjnej w wyniku czego przysługują mu określone prawa, wśród których najważniejszymi są: prawo do uczestniczenia w podziale zysków spółki, prawo do uczestniczenia w kierowaniu spółką oraz prawo do majątku spółki w razie jej likwidacji. akcja uprzywilejowana - akcja, której właściciel posiada więcej praw niż posiadacz akcji zwykłej. Uprzywilejowanie właściciela zazwyczaj sprowadza się do wysokości dywidendy oraz prawa głosu (l akcja daje więcej niż l głos), chociaż czasami może dotyczyć innych kwestii np. uczestniczenia w podziale majątku spółki.

Biuro Informacji Kredytowej - w Polsce za swoja misje uznaje wspomaganie w podejmowaniu decyzji kredytowych przez banki, powiązane z nimi organizacje sektora usług finansowych, jak również podmioty kredytujące w innych sektorach gospodarki, tworząc i rozwijając efektywne narzędzia oceny kondycji finansowej ich klientów. Działa to na zasadzie gromadzenia, integrowania i udostępniania danych oraz produktów informacyjnych o wysokiej wartości dodanej, niezbędnych dla budowy rozwiniętego rynku kredytowego. Zebrane dane, obrazujące historię kredytową wszystkich klientów banków, Biuro Informacji Kredytowej umożliwia im łatwiejsze i szybsze uzyskanie kredytu, co w efekcie przyczynia się do przyspieszenia tempa wzrostu gospodarczego.

Cesja - umowa, w myśl której osoba przelewa przysługujące jej prawa (odstępuje roszczenia) na rzecz innej osoby. Przekazanie praw w drodze cesji może nastąpić bez zgody dłużnika, jednak powinien być on o cesji zawiadomiony. Cesja ma zastosowanie przy przenoszeniu tytułu własności do różnego typu imiennych papierów wartościowych albo roszczeń np. z tytułu polis ubezpieczeniowych. Cesja wierzytelności przyjmowana jest na zabezpieczenie udzielonych przez bank kredytów (zob.też przelew wierzytelności na zabezpieczenie). Szczególnym rodzajem cesji jest indos wekslowy.

Dłużnik - osoba prawna lub fizyczna obowiązana do uregulowania wobec innej osoby prawnej lub fizycznej (wierzyciela) zobowiązania (długu) pieniężnego lub rzeczowego, wynikającego z istniejącego między nimi stosunku prawnego

Fundusz inwestycyjny - instytucja finansowa zajmująca się lokowaniem kapitału w intratne dziedziny w celu jego pomnażania. Fundusze powstały w końcu XIX w. Idea ich funkcjonowania opiera się na założeniu, iż nie każdy ma czas czy chęć podejmować indywidualnie decyzje odnośnie lokowania swoich pieniędzy. Uczestnik funduszu powierzający pieniądze funduszowi wierzy, iż zarządzaniem jego oszczędnościami zajmą się profesjonaliści minimalizujący ryzyko podjęcia błędnej decyzji. Fundusze o dużej liczbie uczestników często obracają olbrzymimi kwotami (np. grupa Pioneera znana w Polsce posiadała w 1994 r. aktywa wielkości ok. 11 mld dolarów) przez co same mogą wpływać na ceny instrumentów finansowych.

Fundusz emerytalny, ubezpieczeniowy - fundusz inwestycyjny, którego udziałowcami są firmy prowadzące działalność ubezpieczeniową (oferujące ubezpieczenia zdrowotne, majątkowe lub emerytalne), stworzony w celu pomnażania wartości środków ubezpieczających się osób. Systemy prawne w wielu rozwiniętych krajach zapewniają ubezpieczającym się rozmaite ulgi podatkowe, co skłania znaczną część społeczeństwa do wykupywania ubezpieczeń. Składki wnoszone do firm ubezpieczeniowych tworzą olbrzymie kwoty, które następnie są inwestowane i pomnażane przez fundusze, w wyniku czego ubezpieczony ma więcej "oszczędności na swoim koncie", a więc prawo do wyższej emerytury lub odszkodowania. Ze względu na społeczny charakter ubezpieczeń, fundusze są zobowiązane do przestrzegania regulacji prawnych określających stopień bezpieczeństwa dokonywanych inwestycji (np. nakaz inwestowania większości środków w skarbowe papiery dłużne, zakaz kupowania instrumentów pochodnych).

Leasing - produkt, usługa finansowa stanowiąca w istocie alternatywną do kredytu bankowego formę finansowania zakupów majątku trwałego. Polega na przekazaniu przez leasingodawcę danego dobra (przedmiotu leasingu) do wykorzystywania w określonym czasie leasingobiorcy, który z kolei zobowiązuje się do dokonywania w regularnych odstępach czasu płatności (tzw. rat leasingowych) na rzecz leasingodawcy. Stosunki pomiędzy leasingodawcą a leasingobiorcą opierają się na podstawie zawartej pomiędzy nimi umowy leasingu. W swej istocie umowa leasingu zbliżona jest do umowy najmu lub dzierżawy, a wyodrębnienie zawdzięcza posiadaniu pewnych dodatkowych klauzul.

LIBOR (ang. London Interbank Offered Rate) - średnia stopa procentowa, po której największe banki rynku londyńskiego oferują depozyty innym "pierwszorzędnym" bankom. Stawka LIBOR jest podawana dla określonej waluty (np. LIBOR dolarowy, LIBOR markowy) i w odniesieniu do standardowych okresów (np. l miesiąc, 3 miesiące, l rok). Z uwagi na znaczenie londyńskiego rynku walutowego stawka LIBOR pełni często rolę stawki bazowej. Obok stawki LIBOR banki podają stawkę LIBID (ang. London Interbank Bid Rate), będącą stopą procentową, według której banki są skłonne płacić za przyjmowane lokaty. Analogicznie do stawek LIBOR i LIBID kwotowane są stawki na innych międzybankowych rynkach pieniężnych (np. we Frankfurcie - FIBOR i FIBID, w Paryżu - PIBOR i PIBID, w Warszawie - WIBOR i WIBID).

Obligacja - papier wartościowy, którego emitent potwierdza, iż pozostaje dłużnikiem wobec obligatariusza oraz zobowiązuje się do spłaty kwoty zadłużenia wraz z należnymi odsetkami w określonym terminie. Obligacje należą do grupy dłużnych papierów wartościowych. Rozróżnienia pomiędzy poszczególnymi rodzajami obligacji dokonuje się najczęściej biorąc pod uwagę następujące kryteria: a/ rodzaj emitenta (obligacje skarbowe, komunalne, przedsiębiorstw); b/ oprocentowanie (obligacje o stałym lub zmiennym oprocentowaniu); c/ termin wykupu (obligacje krótko - do l roku, średnio - od l roku do l0 lat i długoterminowe powyżej 10 lat); d/ techniczny sposób naliczania i wypłacania odsetek (obligacje kuponowe i dyskontowe); e/ prawa przysługujące obligatariuszom (obligacje proste, zamienne, opcyjne); f/ sposoby opłacania zakupu obligacji (obligacje częściowo opłacone, całkowicie opłacone); g/ walutę wystawienia i wykupu (obligacje jednowalutowe, dwu - walutowe) oraz h/ zabezpieczenia zobowiązań emitenta (obligacje zabezpieczone lub niezabezpieczone). Obligacja w tradycyjnej postaci składa się z płaszcza oraz kuponu.

Obligacja skarbowa - obligacja, której emitentem jest Skarb Państwa reprezentowany zazwyczaj przez ministra skarbu lub finansów. Z reguły emisje obligacji skarbowych służą finansowaniu przez rząd długoterminowych zobowiązań płatniczych zaciągniętych na rynku wewnętrznym (tzw. dług publiczny) lub zagranicznym (tzw. zadłużenie zagraniczne). W Polsce z przeznaczeniem na rynek wewnętrzny dotychczas wyemitowano złotowe obligacje skarbowe z terminami wykupu l, 2, 3, 5 i 10 lat, przy których zastosowano różne formuły naliczania oprocentowania (stałe, zmienne, indeksowane). Wielkość emisji obligacji w danym roku jest każdorazowo określona w ustawie budżetowej. Sposób sprzedaży obligacji zależy od wyboru potencjalnych nabywców np. emisja w drodze przetargu dla klientów instytucjonalnych, emisja w drodze publicznej oferty dla klientów indywidualnych. Uznaje się, że dla nabywców obligacje skarbowe (obok bonów skarbowych) stanowią najbezpieczniejszy papier wartościowy dostępny na rynku.

Odsetki - środki płacone przez bank za udostępniony mu kapitał lub należne bankowi z tytułu udostępnionego przez niego kapitału. Odsetki są głównym (choć nie jedynym) wyznacznikiem ceny kapitału. Wysokość odsetek wylicza się na podstawie stopy procentowej. Najczęstszy podział odsetek to podział na: odsetki proste i składane; odsetki płatne z dołu lub z góry oraz na odsetki wymagalne i zapadłe.

Okres kredytowania - okres liczony od momentu: przyznania kredytu, postawienia środków do dyspozycji klienta lub wykorzystania przez klienta środków z pierwszej lub ostatniej transzy, do nieprzekraczalnego terminu w jakim kredytobiorca zobowiązany jest spłacić zaciągnięty kredyt (rozumiany jako kapitał). Długość okresu kredytowania (zależna od możliwości spłaty kredytu przez kredytobiorcę oraz od rodzaju kredytu), a także dni uznawane za początek i koniec okresu kredytowania precyzuje ściśle umowa kredytowa.

Rating - ocena zdolności danego podmiotu do regulowania jego krótko - lub długoterminowych zobowiązań dokonywana przez agencję ratingową. Rating może dotyczyć danego podmiotu samodzielnie lub też może być przypisany do konkretnego instrumentu długu (zobowiązania tego samego dłużnika mogą mieć różne oceny ze względu na sposób ich zabezpieczenia np. kredyt zabezpieczony hipotecznie lub niezabezpieczony). Rating finansowy jest więc oceną wiarygodności kredytowej danego podmiotu podaną w standardowej formie. Najczęściej używane są oznaczenia literowe lub cyfrowe (np. AA+, Baa2), reprezentujące określoną skalę. Rating przeprowadzany przez jednostki inne niż agencje ratingowe (np. czasopisma, banki) określa się mianem klasyfikacji do danych grup ryzyka. Uzyskanie wysokiego ratingu z reguły umożliwia firmie zaciąganie długu na korzystniejszych dla niej warunkach, czy to w formie bezpośredniej (np. kredyt z banku), czy też pośredniej (np. emisja papierów dłużnych).

Stopa procentowa - miernik przychodu jaki przysługuje posiadaczowi kapitału z racji udostępnienia innym podmiotom kapitału na określony czas. Stopa procentowa pozwala wyliczyć przyszłą oczekiwaną wartość kapitału na podstawie jego wartości obecnej. Stopę procentową najczęściej podaje się w stosunku rocznym (per anno, p.a.), chociaż w wypadku wysokiej inflacji lub w odniesieniu do niektórych produktów bankowych (np. kredyt lombardowy) bywa podawana także w okresach krótszych (tygodniowych, miesięcznych lub kwartalnych). Rozróżnia się: zmienną, stalą, nominalną, efektywną oraz realną stopę procentową.

Ubezpieczenie kredytu - poprzez ubezpieczenie kredytu ubezpieczyciel (towarzystwo ubezpieczeniowe) przyjmuje na siebie część ryzyka związanego z nieotrzymaniem od dłużnika, w związku z wystąpieniem ściśle określonych zdarzeń, ekwiwalentu udzielonego przez bank kredytu. Ubezpieczenie kredytu nie gwarantuje zapłaty długu w terminie, lecz pokrycie ewentualnej straty w przypadku niedokonania płatności przez dłużnika. Z zasady rozłożenie ryzyka pomiędzy bank i instytucję ubezpieczającą powinno działać stymulujące dla banków udzielających kredytów, ponieważ towarzystwo ubezpieczeniowe przejmując część ryzyka jednocześnie zwiększa zakres kontroli kredytobiorców, dostarcza dodatkowych informacji oraz częstokroć prowadzi fachowe doradztwo.

Umowa kredytowa - umowa o kredyt bankowy ma charakter cywilnoprawny, jednakże w polskim prawie zdefiniowana została w Prawie Bankowym. Umowa o kredyt jest porozumieniem określającym warunki na jakich kredytodawca zobowiązuje się postawić do dyspozycji kredytobiorcy określoną kwotę środków pieniężnych na podany w umowie czas oraz cel. Zgodnie z polskim prawem bankowym umowa kredytowa musi być zawarta w formie pisemnej i być umową odpłatną tzn. ustalać oprocentowanie kredytu oraz określać inne niezbędne elementy, takie jak: strony umowy, kwotę kredytu, termin lub terminy postawienia do dyspozycji kredytobiorcy środków pieniężnych oraz terminy spłaty. Ponadto umowa kredytowa reguluje podstawowe wzajemne prawa i obowiązki występujące w relacjach pomiędzy kredytodawcą a kredytobiorcą, wskazuje formę prawnego zabezpieczenia kredytu, warunki ewentualnego wypowiedzenia kredytu, może określać sposób wykorzystania kredytu np. realizowanie płatności na rzecz osób trzecich i inne. Z reguły kredyt udzielany jest w formie bezgotówkowej, wyjątkiem jest gotówkowy kredyt konsumpcyjny utożsamiany z pożyczką.

Waluta - termin określający znaki pieniężne danego kraju występujące w postaci banknotów lub monet (tzw. bilon). Najczęściej rozróżnia się: a/ waluty wymienialne (wewnętrznie, zewnętrznie, częściowo, całkowicie) i niewymienialne oraz b/ waluty krajowe (będące prawnym środkiem płatniczym w danym kraju) i obce (będące prawnymi środkami płatniczymi w innych krajach).

Zdolność kredytowa - zdolność kredytobiorcy lub podmiotu ubiegającego się o kredyt do spłaty kwoty kredytu (rozumianego jako kapitał wraz z odsetkami) w umownych terminach płatności. Według polskiego Prawa Bankowego posiadanie przez podmiot tak rozumianej zdolności kredytowej jest warunkiem niezbędnym do uzyskania kredytu. W wyjątkowych sytuacjach banki mogą udzielić kredytu osobie prawnej nie posiadającej zdolności kredytowej o ile przedłoży ona realny program uzdrowienia swojej firmy. Oceny zdolności kredytowej banki dokonują samodzielnie i posiadają z reguły własne, stworzone w tym celu metodologie. Ocena zdolności kredytowej obejmuje ocenę bieżącej sytuacji ekonomiczno - finansowej danego podmiotu, a także ocenę perspektywicznej zdolności kredytowej kredytobiorcy.